Publicatiedatum: 3 maart 2020

Door: Claire van Berkum

De definitie van werkdruk

Wie op Google zoekt, ziet dat ‘werkdruk’’ te pas en te onpas wordt gebruikt. Ook wordt het weleens verward met werkstress, dat verwijst naar de gezondheidstoestand van een persoon. Het gros van de mensen gebruikt het woord als men op het werk te veel moet doen, in te weinig tijd.

In de wetenschap wordt het echter anders uitgelegd. Schouteten: “Wij beschrijven werkdruk als een onbalans – of misbalans – voor datgene wat het werk van je vraagt en de mogelijkheden die er zijn om dat te doen. Het is in die zin een neutrale term. Je kunt namelijk een onbalans hebben wanneer er te veel van je gevraagd wordt, maar ook als er te weinig van je gevraagd wordt, terwijl de mogelijkheden er wel zijn.” Om zijn definitie kracht bij te zetten, legt hij uit: “Je moet bijvoorbeeld een aantal producten binnen een bepaalde tijd, tegen een bepaalde kwaliteit leveren. Je krijgt daar verschillende mogelijkheden voor. Die mogelijkheden hebben te maken met hulp van collega’s, kennis, vertrouwen en de vrijheid om zelf beslissingen te nemen.”

Wanneer er niks gedaan wordt aan werkdruk, en er een onbalans optreedt, blijft het helaas dweilen met de kraan open.

Toenemende eisen

Werkdruk werkt volgens de docent ‘besmettelijk’. Hoe meer er over gesproken wordt, hoe meer mensen het gaan ervaren. Toch ziet hij ook veranderingen in sommige sectoren. Schouteten: “Zo moet men in de zorg en het onderwijs steeds meer verantwoording afleggen. De eisen nemen hier alleen maar toe. Ze moeten meer doen, in minder tijd, met minder mensen. Soms kan technologie wat van deze taken overnemen. Maar als de organisatie zich niet aanpast wanneer de eisen wel veranderen, blijft de werkdruk stijgen.”

Schouteten geeft aan dat je bij een veranderende werkdruk zelf aan de bel moet trekken. Zo heeft hij een veranderende werkdruk ook van heel dichtbij meegemaakt; hij coördineert studenten die hun bachelor thesis schrijven. Schouteten: “Voorheen kreeg ik 20 uur begeleiding per student, maar door bezuinigingen werd dat nog maar 15 uur. Behalve de reductie van de beschikbare uren, moest ik dus ook iets aan de kwaliteit doen. Je kunt immers niet dezelfde kwaliteit leveren, in minder beschikbare tijd. Ik vroeg mijn leidinggevende daarom: waar mag ik sleutelen om concessies te doen? Met andere woorden, op welke manier kan ik de zaak weer in balans krijgen?”

Een auto wordt ook periodiek onderhouden

Het komt volgens Schouteten dus neer op de mogelijkheden die een werknemer krijgt. Heb je genoeg kennis? Krijg je genoeg vertrouwen of kan en mág je andere collega’s inschakelen om hulp te krijgen? Heb je daarnaast de vrijheid om zelf beslissingen te nemen over een oplossing? Volgens de docent is het belangrijk dat een organisatie zich zodanig organiseert dat het flexibel omgaat met problemen en dat de juiste mensen de juiste bevoegdheden krijgen. Mag een werknemer bijvoorbeeld meebeslissen op organisatieniveau en hoe het werk wordt verdeeld? Schouteten zegt dat een werkgever continu moet stilstaan bij de eisen van het werk en hoe medewerkers in staat gesteld worden om dat te bereiken. “Werkdruk is geen statische situatie” zo stelt hij. “Wat van belang is, is dat de organisatie altijd scherp blijft op signalen. Je kunt bijvoorbeeld met vragenlijsten al een hoop ontwikkelingen zien, die duiden op werkdruk. Je moet regelmatig kijken naar de eisen die aan het werk worden gesteld, en de mogelijkheden die er zijn om dat voor elkaar te krijgen. Een auto krijgt immers ook periodiek een apk. Dat moet met een organisatie niet anders zijn.”

Rust, en dus vrije tijd, helpen iemand om weer te herstellen en op adem te komen. 

Waardering en werkdruk

Maar hoe zit het dan met waardering? Een complimentje over het gedane werk, een extra vrije dag, of zomaar een cadeautje – kan dat bijdragen aan het verminderen van werkdruk? Volgens Schouteten is waardering een van de gewichtjes die aan de positieve kant van de balans hangt. “Het draagt bij aan de werkdrukverlichting en hoe mensen ermee om kunnen gaan. Als mensen goed werk leveren en daar waardering voor krijgen, neemt men makkelijker uitdagingen aan die ze krijgen. Het helpt dus om de onbalans, weer in balans te krijgen. Het is helaas niet de heilige graal om werkdruk te voorkomen, maar het is altijd een goed idee om waardering uit te spreken. Op welke manier dan ook.”

Impact van vrije tijd

Schouteten geeft aan dat mensen die voldoende rust nemen, een drukke werkweek beter aankunnen. Zo zegt hij: “Rust, en dus vrije tijd, helpen iemand om weer te herstellen en op adem te komen. De een doet dat met sport, de ander door meer tijd door te brengen met familie. Het draagt bij aan een betere work-life balance. Maar wanneer er niks gedaan wordt aan werkdruk, en er een onbalans optreedt, blijft het helaas dweilen met de kraan open. Het is dus belangrijk dat je als werknemer ook op tijd aan de bel trekt. Een gesprek met de baas helpt vaak ook om zijn ogen te openen.”

Conclusie

Werkdruk is dus helaas niet iets wat je zomaar kunt veranderen. Het is complexe materie die (vaak) samenhangt met regelgeving, mogelijkheden of hoe een bedrijf is ingericht. Een werkgever doet er goed aan om altijd scherp te kijken naar de eisen die hij stelt, en de mogelijkheden voor de werknemers om daaraan te voldoen. Naast het bijstellen van de werkdruk, kan waardering uitspreken sowieso geen kwaad. Het helpt bij de positieve kant van de balans waardoor werknemers meer uitdagingen aan willen gaan. Voor beide kanten geldt: bij elk probleem of bij een eventuele veranderende werkdruk, ga direct op zoek naar de oorzaak en neem maatregelen.